سد و انواع آن

سد دیواری محکم است که به منظور مهار کردن یا تغییر مسیر آب در عرض دره یا میان دو کوه و در مسیر رود ایجاد می‌کنند. ساختمان سد به طور کلی شامل پی، تاج سد، بدنه­ی اصلی، هسته، فیلتر و زهکش­ها می­باشد. احداث  سد، می‌تواند به منظور مهار یا تغییر مسیر آب رودخانه و یا ذخیره کردن آب در پشت سد برای کشاورزی، آبیاری و آبرسانی و یا حتی بالا بردن سطح آب­های زیرزمینی و جلوگیری از فرسایش بستر رودخانه بوده باشد. نقش و اهمیت سد در سرزمین ایران، به جهت کمبود آب و همچنین وجود سیلاب­ها و طغیان­های فصلی پررنگ­تر است به جهت همین اهمیت است که ایرانیان از همان آغاز، توجه ویژه­ای به ساخت و نگهداری سدها داشته­اند.

سدهای قدیمی ایران از نظر نوع و شکل و ساختار به سه گروه اصلی تقسیم می­شوند: سدهای وزنی، سدهای قوسی و سدهای پشت بنددار.

سد وزنی: در این نوع سد برای مقابله با نیروهای افقی یعنی فشار جانبی آب، ابعاد بند را بسیار قوی و بزرگ انتخاب می­کنند که در نتیجه آن، نیروی عمودی (نیروی وزن سد) بر نیروهای افقی (فشار آب ذخیره شده) غلبه کند. اکثر سدهای قدیمی ایران از نوع وزنی می­باشند.

سد قوسی : اساس نیروی غلبه بر فشار آب در این سدها، انتقال این نیرو به دیواره‌های دره و در حقیقت شکل هندسی سد است. با انحنا دادن بند در جهت مخزن می­توان فشارهای وارد بر دیواره را به سطوح جانبی کوه هدایت کرد. این گونه سدها تنها در بسترهای دره­ای احداث می­شوند.

سد پشت بنددار: سدهایی با دیوار نسبتاً کم قطر است که در طول خود با پایه­های مستحکمی تقویت می­شود. این پایه­ها ابعاد و اشکال مختلفی دارد.

منبع : گنجینه ملی آب ایران