کشفِ راه نجات «کشف‌رود»

کشف رود و راه پیش رو
قصه رود تاریخی مشهد و فاضلاب های جاری در بستر آن، سر درازی دارد. با هر یک از متولیان امروز و دیروز آن هم که صحبت کنیم، نسخه ای متفاوت از این قصه را بیان می کنند که به قاعده وجه مشترک آن، پررنگ بودن نقش خود و دستگاه متبوعشان در بهبود وضعیت این رودخانه است. محمد فشایی، عضو هیئت مدیره انجمن ناجیان آب، با اشاره به سامان دهی کشف رود به عنوان مطالبه قدیمی و جدی سمن ها، زمان را به اواخر دوره چهارم شورای شهر برمی گرداند و می گوید: مسئله کشف رود مربوط به چند دستگاه بود. یکی از آن ها شورای شهر و شهرداری بود که باید نقشش را در این قضیه پیدا می کرد. اواخر عمر شورا با برخی اعضای شورای شهر وقت، به یکی دو بازدید رفتیم. اقدامی انجام نشد. این فاضلاب دارد در مشهد و صنایع شهر تولید می شود و آلودگی به بار می آورد، تبدیل به غذا می شود؛ بخشی از آن به داخل شهر برمی گردد و به استان ها و حتی کشورهای دیگر می رود و مصرف کننده از تبعات آن بر خودش و نسل های آینده بی خبر است.
او ادامه می دهد: اتفاق خوبی که در ابتدای شورای پنجم رخ داد، بازدیدی بود که با حضور سمن ها گذاشتند و وضعیت کشف رود از نزدیک بررسی شد. در این چهار سال تلاش هایی انجام دادند، به ویژه برخی اعضای شورای شهر که نشان دادند درک محیط زیستی از موضوع دارند. اینکه چقدر مؤثر بود، باید مفصل تر درباره آن صحبت شود اما حداقل این بود که شهرداری فهمید در حل مسئله سهم دارد.
او با اشاره به ورود استاندار وقت، انتخاب شهرداری مشهد به سمت فرماندهی کشف رود و امضای تفاهم نامه با دستگاه های دخیل اضافه می کند: باوجود تلاش های انجام شده، اتفاق بزرگی که مردم ببینند و لمس کنند، رخ نداده است. احتمالا بخشی از اراضی، تملک شده و فضای سبز توسعه پیدا کرده است اما تصفیه خانه ها به اندازه ای که باید توسعه پیدا نکرده اند و پرونده همچنان باز است. شورای ششم برای این مهم می خواهد چه کند؟
فرشته تقی زاده، مدیرعامل انجمن آب، هوا و زمین، نیز درخواست مشابهی دارد؛ اهتمام ویژه شورای ششم برای سامان دهی کشف رود با اولویت دادن به احداث تصفیه خانه ها.

«نه» به مشارکت در تخریب باغ ها
تقی زاده با تأکید بر جلوگیری از تغییر کاربری باغ های شهر مشهد، تلاش احتمالی دستگاه ها برای تخریب آن ها را با توجه به جمعیت مشهد و وضعیت کنونی هوای آن، خیانت توصیف می کند. او از گزارش هایی مردمی می گوید که حکایت از تحرکاتی برای تخریب ۱۲ باغ شهری دارد و اضافه می کند: با ارسال نامه ای به آقای استاندار و مدیران دستگاه ها و نهادهای دخیل، اعتراض خود را اعلام و درخواست می کنیم که به این اراضی به چشم ارزش افزوده آن ها و سود سرشارش نگاه نکنند. این فضای سبز می تواند شهروندان را از بیماری های تنفسی حفظ کند. هر چند بررسی های ما نشان می دهد که مالکیت عمده باغ های یادشده با شهرداری نیست، اگر بنا به تغییر کاربری باشد، شهرداری هم دخیل خواهد بود و تقاضای ما این است که این اتفاق نیفتد.
الزام شهرداری به تهیه و انتشار پیوست زیست محیطی برای همه پروژه های شهری، پیش از آغاز عملیات اجرایی، از دیگر درخواست های مشترک او و دیگر فعالان محیط زیستی است که با تجربه پرونده قطور و قدیمی ارتفاعات جنوبی مشهد، گره خورده و نقطه مشترک صحبت های فعالان محیط زیستی به شمار می رود. رفع ابهام دغدغه مندان درباره ملاحظات زیست محیطی پروژه های اجرا شده و نیز پروژه های احتمالی آینده در ارتفاعات راهبردی جنوب مشهد، مانند کوهشار، از خواسته هایی است که مدیران سازمان های مردم نهاد محیط زیستی به عنوان مطالبه خود از منتخبان دوره ششم شورای شهر بیان می کنند.

«نه» به تعریف پروژه های آب محور
تعلیق پروژه های شهری آب محور، از نکات مشترک در صحبت های ما با فعالان محیط زیستی است. تقی زاده، منظور خود از آب محور بودن را پروژه هایی بیان می کند که در شهروندان، تصور زندگی در شهری بدون مشکل آب را ایجاد می کند. مدیرعامل انجمن آب، هوا و زمین، با بحرانی خواندن مسئله آب در شهر مشهد که می تواند ما را با فاجعه مواجه کند، از منتخبان شورای ششم می خواهد به شعار «مشهد، شهر دوستدار آب» توجه بیشتری کرده و مردم را با فرهنگ صرفه جویی آشنا کنند.
فشایی نیز با بیان اینکه یک هفتم کسری مخازن آب زیر زمینی کشور مربوط به استان خراسان رضوی است، می گوید: در این شرایط حق نداریم مصرف آب جدید در دشت مشهد ایجاد کنیم. این دشت دارد دچار فرونشست زمین و شور شدن آب می شود. ازطرفی، میزان فاضلاب تصفیه نشده ای که به وسیله کشف رود از دشت مشهد خارج می شود، سالانه حدود ۳۰ میلیون متر مکعب برآورد می شود. تصفیه و بازچرخانی این آب می تواند پاسخ گوی خیلی از نیازهای آبی شهر باشد؛ برای مثال، اگر شهرداری مشهد برای آبیاری فضای سبز، از چاه آب با کیفیت و آشامیدنی استفاده می کند یا در ارتفاعات جنوبی آبشار می سازد، درصورتی در راستای مصالح عمومی است که از آب های شیرین و تجدید ناپذیر نباشد و اعلام کند حلقه چاهی را بسته و از پساب تصفیه شده استفاده کرده است.

تمرکز بر حمل و نقل عمومی
ترویج فرهنگ دوچرخه سواری و تمرکز بر حمل و نقل عمومی با انرژی های پاک، از دیگر دغدغه های مشترک فعالان محیط زیستی است که از منتخبان شورای ششم مطالبه دارند. آن طور که می گویند بخشی از کار، زیر ساختی است و بخش دیگر، فرهنگی. حمید طراوتی، مدیر شبکه سمن های محیط زیستی خراسان رضوی، در این باره به شهرآرا می گوید: عده ای بودند که می گفتند متروی مشهد راه بیفتد، فقط با مترو می رویم. الان این کار را نمی کنند، چون باید تاکسی بگیرند تا به ایستگاه مترویی برسند که شلوغ است. برخی خطوط اتوبوس رانی هم وضعیتی دارد که کمتر کسی دلش می خواهد از آن استفاده کند. ساعات حضور در ایستگاه ها نامنظم است و برخی خطوط آن قدر پر هستند که نمی شود سوار شد. الان متأسفانه طوری است که سوار شدن به اتوبوس برای برخی، کسر شأن است. همه تمرکز شهر هم بر اتومبیل شخصی است که در شهر و کشور، خرابی های کلان به بار می آورد، از هزینه های اقتصادی مصرف بنزین،گرمایش کره زمین، آلودگی هوا، ترافیک سنگین، آسیب های روانی و … .

تعامل پیوسته با سمن ها
«تا الان ارتباطات ما با مجموعه شورا و شهرداری، موردی بوده است. گاهی جلسه ای یا کنفرانسی پیش می آید و دعوت می شویم. این تعامل ساختارمند نیست. » مدیر شبکه سمن های محیط زیستی استان، با بیان این جملات، ایجاد چنین ساختاری را از منتخبان شورای ششم مطالبه می کند. تقی زاده، مدیرعامل انجمن آب، هوا، زمین، نیز در همین ارتباط، خواستار حضور سمن های محیط زیستی در جلسات تصمیم گیری است. او معتقد است نقش داشتن استادان و سمن ها، در مدیریت شهری، منجر به تعریف پروژه هایی خواهد شد که توسعه پایدار شهر را به ارمغان می آورد.
فشایی، دیگر فعال محیط زیستی، نیز تأکید می کند: نظرخواهی شورای جدید و مدیران شهری از صاحبان نظر، نباید سرکاری، نمایشی و نمادین باشد و باید به ایده ها و دغدغه های مطرح شده در عمل بها داده شود.
او همچنین از منتخبان دوره ششم می خواهد از فرصت های محیط زیستی که در دوره پنجم شورا و مدیریت شهری ایجاد شد و برخی به اجرا نرسید، استفاده کنند. اختصاص یک فرهنگ سرا به سمن ها، ایجاد خانه فرهنگ آب و نمادهایی سازگار با کم آبی شهر، استفاده از فرصت بین المللی انتخاب مشهد به عنوان شهر دوستدار آب، اجرای رویداد سواد آبی و نیز پیگیری اعطای نشان مشهد به نخبگان و فعالان محیط زیستی، نمونه های اشاره شده ازسوی عضو هیئت مدیره انجمن ناجیان آب است.

خانواده سبز، افتخار مشهد باشد
مدیرعامل انجمن آب، هوا و زمین، تمرکز شورای ششم بر فرهنگ سازی خانواده سبز را مطالبه ای مطرح می کند که شاید به ارتباط آن در کاهش مسائل و هزینه های شهر، کمتر توجه شده باشد. به گفته تقی زاده، خانواده سبز، خانواده ای است که حمل ونقل، مدیریت پسماند و مصرف بهینه انرژی اش حساب شده است و سازگار با محیط زیست. این فعال محیط زیست معتقد است تلاش شورای ششم برای الگوسازی این مدل در مشهد، افتخاری است که برای این کلانشهر در عرصه ملی و بین المللی باقی خواهد ماند.
او همچنین از اعضای شورای ششم می خواهد هرآنچه می توانند برای جابه جایی فرودگاه مشهد به کار ببندند. تقی زاده آلودگی سالانه ناشی از حضور فرودگاه در داخل شهر را معادل آلودگی ناشی از رفت و آمد ۳۰هزار خودرو عنوان می کند.