آب تشنه برنامه

خراسان شمالی از استان های در معرض تنش آبی است تا حدی که ۸ دشت از ۱۱ دشت آن ممنوعه هستند، بخشی از شهرها و روستاهای استان از هم اکنون تنش آبی سختی را تجربه می کنند و صحبت ها و سخن ها درباره کمبود و احتمالا نبود آب وجود دارد. مشکلات موجود درباره منابع آبی استان، تدوین سند آب و ارائه راه حل های موجود از اساسی ترین مباحثی است که به طور جدی باید به آن ها پرداخته شود. تدوین سند آب در استان همچنان در دست اندازها قرار دارد و این در حالی است که اجرای سند ملی آب کشور هم نیازمند تدوین سند آب استان هاست.

 کمبود آب یکی از مسائل و چالش های مهم کشور  و از موضوعاتی است که چندی است هشدارهای جدی و نگران کننده ای درباره آن منتشر می شود. وضعیت منابع آبی در خراسان شمالی شاید کمی بحرانی تر از بسیاری از استان های کشور است، برداشت های بی رویه و غیرمجاز از منابع آب های سطحی و زیرزمینی در این استان، منابع آب را با مشکلات جدی مواجه کرده و موجب شده وزارت نیرو، توسعه بهره ‌برداری از منابع آب زیرزمینی در هشت دشت از ۱۱ دشت استان را ممنوع اعلام کند. وضعیت کنونی خالی بودن بخش عمده ای از سدها، کاهش بارندگی ها و عوامل مختلف ضرورت توجه ویژه به بحران آب را در استان روشن می کند. یکی از راه حل های مدیریت آب در استان تدوین سند آب است. بد نیست بدانید ۸۰ درصد منابع تجدید شونده آب در استان در حال مصرف است و مردم استان به ویژه روستاییان با مشکلات فراوانی به منظور تامین آب شرب، کشاورزی و دام‌ های شان مواجه هستند. اقدامات ضروری در این میان ارائه برنامه ای مدون از میزان آب ارائه شده به بخش کشاورزی و دیگر بخش ها و مدیریت مصرف آن، ارائه الگوهای کشت مناسب و عوامل دیگری است که همه در گرو تدوین سند آب انجام می شود، با این که در نبود این سند هم تلاش هایی در این زمینه انجام می شود اما نتیجه درست زمانی به دست می آید که این سند تدوین شود.
تنش آبی در برخی شهرستان ها به شدت احساس می شود به نحوی که در ماه های پایانی سال گذشته فرماندار شهرستان شیروان از کاهش ۴۰ درصدی بارش در شهر شیروان خبر داد و در نشستی این مقام مسئول اعلام کرد که سد بارزو ۲۸ درصد آب ذخیره دارد که بنابر احتیاج سازه سد به این میزان آب ذخیره، نمی‌توان خروجی داشت و این یعنی زنگ خطر برای شیروان!
یک کارشناس جغرافیا با بیان این که با وجود سرمایه گذاری های کلان انجام گرفته در سال های گذشته خشکسالی ها، برداشت های اضافه از ذخایر آب های زیرزمینی و تخریب کیفیت منابع آب از طریق آلودگی های صنعتی و شهری، کودها و سموم شیمیایی بر نگرانی ناشی از محدودیت کمی و کیفی منابع آب افزوده است، اعلام می کند: این در حالی است که عدم توازن بین منابع و مصارف آب در بسیاری از نقاط کشور به ویژه در هنگام خشکسالی، مشکل کم آبی را به بحران تبدیل کرده است.
«احمدی» با اشاره به  اهمیت آب و نقش آن در برنامه های توسعه پایدار ادامه می دهد: آب نقش کلیدی در تأمین و انتقال نهاده اصلی بخش کشاورزی، صنعت و آب مورد نیاز شرب و بهداشت دارد، از این رو نقش ویژه ای در توسعه پایدار، امنیت غذایی و سلامت افراد بر عهده دارد.
وی با بیان این که سندی بخشی در حوزه آب باید وجود داشته باشد تا وضعیت آب مدیریت شود و این از الزامات مهم است، اضافه می کند: باید تلاش شود تلفات آب هنگام آب رسانی، ناکارآمدی نظام تخصیص، الگوی کشت نامناسب، مشکلات آلودگی و زیست محیطی و کمبود منابع مالی مدیریت شود و این امر جز با داشتن برنامه و سندی تدوین شده در این بخش محقق نخواهد شد.
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی هم با ارائه مشکلات موجود سر راه تدوین سند آب استان می گوید: برنامه های تدوین سند تهیه و به وزارت خانه ارسال شده است و منتظر اجرای آن هستیم.
دکتر«تشکری» با بیان این که در سند آب ابتدا وضع موجود ارزیابی می شود تا وضعیت کنونی میزان مصرف و بهره وری آب مشخص شود، اظهارمی کند: باید بدانیم در هر هکتار چقدر آب مصرف می شود و میزان تولید چقدر است و در ۵ سال آینده میزان تولید و بهره وری به چه رقمی می رسد.وی با بیان این که فعالیت هایی در تمام مباحث سند بهره وری آب در حال انجام است، ادامه می دهد: این امر به عنوان یک شاخص در نظر گرفته می شود اما باید به این موضوع اشاره کرد که محاسبات بهره وری آب پیچیده و نیازمند صرف وقت و هزینه های زیادی است.
وی با اشاره به این که نیازمند طرح های مطالعاتی و پژوهشی هستیم، اعلام می کند: هنوز نمی توان راندمان مصرف آب در استان را اعلام کرد و این امر نیازمند تحقیقات بیشتری است زیرا در نقاط مختلف و روستاهای استان دارای سیستم های آبیاری متفاوتی هستند.
وی با بیان این که نیازمند کسب اطلاعات پایه همچون میزان تحویل آب به کشاورزان هستیم زیرا این رقم هنوز به خوبی مشخص نیست، عوامل مطرح شده را از مشکلات و دست اندازهای تدوین سند آب در استان می داند و می افزاید: با این حال با وجود نبود داده های اولیه، تقریب هایی از این موارد انجام شده است و به ارقام قابل قبولی رسیده ایم.
وی با بیان این که در تلاش برای تدوین بهره وری محصولات غالب زراعی و باغی استان هستیم، اضافه می کند: بسته به نوع گیاه و مصرف محصول هماهنگی هایی انجام شده است تا به یک وحدت رویه در کشور دست یابیم.
این مقام مسئول بیان کرد: سعی شده است در یک نظام مشخص با در نظر گرفتن چالش های موجود در استان به موضوع بهره وری که یکی از فاکتورهای تدوین سند آب است دست یابیم.
وی با اشاره به این که چند اقدام مهم در اجرای طرح بهره وری انجام شده است، ادامه می دهد: اقدامات سخت افزاری و زیر بنایی، تکمیل سیستم های شبکه های آبیاری، توسعه گلخانه ها، سامانه باز چرخانی استفاده از پساب ها، نوع کاربرد آب در مزارع و تولید در خاک های نامتعارف از مهمترین مواردی است که باید انجام شود.
وی با بیان این که یکی از مشکلات موجود در بخش آب استان، نبود اطلاعات از میزان تحویل آب به کشاورزان است، می افزاید: باید اطلاعات دقیقی در این باره کسب شود و کشاورز بداند برای یک هکتار چقدر آب می تواند در اختیار داشته باشد.
وی مهم ترین چالش های تهیه و تدوین سند آب را نبود بسترهای سخت افزاری و نرم افزاری، کمبود اطلاعات اولیه و مشکلات مالی می داند.
در همین باره رئیس گروه امور اقتصادی و کارشناس آمایش سازمان برنامه و بودجه خراسان شمالی می گوید: سند آب یکی از اسناد بخشی برنامه ششم و از موضوعات محوری  این برنامه است که تقریبا سال گذشته در کشور انجام شد.
«حسین زاده» هدف از تهیه این طرح را سنجش وضعیت آبی در سال های گذشته و وضعیت کنونی منابع آبی کشور و چگونگی آن در آینده ذکر و اعلام می کند: میزان اهداف کمی و منابع لازم در این اسناد ذکر شده است.
وی ادامه می دهد: تقریبا بیشتر سندهای استان در شورای برنامه ریزی مصوب شده اند، با این حال برای ۲۶ سند موجود تنها ۱۲ جلسه شورای برنامه ریزی در سال وجود دارد که مصوبه کلی برای این اسناد گرفته شده و آن ها در کارگروه های ذیل شورای برنامه ریزی مورد بررسی قرار می گیرند.
وی اظهارمی کند: اطلاعات رسیده به سازمان کامل نیست و نیازمند بازنگری و ارائه اطلاعات تکمیلی است زیرا مواردی مد نظر ماست که در اسناد به آن ها به خوبی پرداخته نشده است.
وی می افزاید: ماهیت اسناد برنامه ششم در سه بخش عمده وضع موجود، وضعیت منابع آبی در گذشته تا پایان سال ۹۵ و پیش بینی های آتی است.وی با بیان این که تدوین سند باید تا پایان فصل بهار امسال انجام شود، ادامه می دهد: در حال جمع بندی امور مانده از سال گذشته هستیم و پس از تدوین سند مورد پایش و تحقق اهداف در سال ۹۶ مورد بررسی قرار می گیرد.

منبع:روزنامه خراسان